BANjALUKA – U Republici Srpskoj danas je Dan žalosti.
Vlada Republike Srpske proglasila je 27. april Danom žalosti povodom sjećanja na žrtve ustaškog genocida nad Srbima, Jevrejima i Romima u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj od 1941. do 1945. godine.
U Spomen-području Donja Gradina kod Kozarske Dubice biće služen parastos za žrtve ustaškog zločina u koncentracionom logoru Jasenovac.
Vlada je pozvala sve republičke organe i organizacije, organe jedinica lokalne samouprave, javna preduzeća, ustanove i druge organizacije, da istaknu zastave na pola koplja, te da se kulturne i sportske manifestacije, kao i televizijski i radijski sadržaj prilagode Danu žalosti.
Ove godine navršava se 80 godina od proboja posljednje grupe jasenovačkih logoraša i zatvaranja zloglasnog Koncentracionog logora Jasenovac.
Proboj posljednje grupe logoraša izvršen je 22. aprila 1945. godine s ciljem da se cijelom svijetu ispriča strašna istina o zvjerstvima koja su vršena u sistemu Koncentracionog logora Jasenovac i njegovom najvećem stratištu Donjoj Gradini.
Koncentracioni logor Jasenovac osnovan je avgusta 1941. godine i činilo ga je pet logora.
Selo Donja Gradina priključeno je sistemu logora. Skelom preko rijeke Save ustaše su prevozile logoraše na likvidaciju u Donju Gradinu.
O tome danas svjedoče masovne grobnice u Donjoj Gradini - 105 grobnih polja.
Sindikalna potrošačka korpa za mart ove godine iznosi 2.700 maraka, dok je prosječna neto plata isplaćena u ovom mjesecu bila 1.476 KM.
U odnosu na prethodni mjesec, plata je porasla za jednu, a korpa za 8 KM.
Iz Saveza sindikata Srpske saopštili su da potrošačku korpu prosječna neto plata pokriva sa 55 odsto.
– Porodice u Srpskoj u martu su najviše novca trošile na prehranu – 1.237 KM. Za stanovanje i komunalne usluge bilo je potrebno izdvojiti 664, a za prevoz 226 KM. Nabavka odjeće i obuće koštala je 212 KM, dok je za tekuće održavanje domaćinstva u martu bilo potrebno izdvojiti 156 KM – navodi se u saopštenju.
Najveća prosječna plata u Republici Srpskoj u martu ove godine isplaćena je u oblasti finansijskih djelatnosti i djelatnosti osiguranja i iznosi 2.078 KM.
– Najnižu prosječnu isplaćenu platu dobili su radnici zaposleni u oblasti poslovanja nekretninama – 1.179 KM. Niske prosječne plate u martu 2025. godine primili su radnici zaposleni u građevinarstvu, 1.180 KM, djelatnosti pružanja smještaja, pripreme i posluživanja hrane, hotelijerstvo i ugostiteljstvo 1.206 KM, te u prerađivačkoj industriji u iznosu od 1.277 KM – ističu u Savezu sindikata Srpske.
Tragično nastadali narodni poslanik Srđan Todorović, njegova supruga Biljana i kćerka Ana sahranjeni su na dobojskom gradskom groblju Šušnjari.
Sahrani su, osim članova porodica Todorović i Skopljak, prisustvovali predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik, predsjednik Narodne skupštine Republike Srpske Nenad Stevandić, predsjednik Uprave za indirektno oporezivanje BiH Zoran Tegeltija, predsjednik Socijalističke partije /SP/ Petar Đokić, lider Socijalističke partije Srpske Goran Selak i organizacioni sekretar SNSD-a Igor Dodik.
Među okupljenim bio je i gradonačelnik Doboja Boris Јerinić, načelnik dobojske Policijske uprave Slobodan Radinović, funkcioneri, članovi i simpatizeri SP-a, predstavnici drugih stranaka, kao i brojni prijatelji, saradnici, te građani Doboja.
Opijelo su služili sveštenici dobojskog arhijerejskog namjesništva, a od Todorvića se oprostio predsjednik SP-a Petar Đokić koji je istakao da je stradanje Srđana, Biljane i Ane neizreciv gubitak.
- Srca svih danas su slomljena. Svi smo ovdje okupljeni sa pogledima uprtim u nebo zbog prerano preminulih Srđana, Biljane i Ane. Srđan nije bio samo političar, već vjera u bolje sutra - izjavio je Đokić.
On je naveo da Srđan, tokom karijere u SP-u, nije trčao za vlašću, već se beskompromisno borio za pravdu, ostajući pri tome čovjek, umjeren i odmjeren, s jasnim ciljem.
Đokić kaže da je u Srđanu vidio budućeg lidera SP-a i da mu je vjerovao.
On je zahvalio Srđanovim roditeljima, koji su u njega utkali ljudskost i dobrotu.
Đokić je poručio da preostalo dvoje djece Todorovićevih neće biti sami.
Uz kovčege sa posmrtnim ostacima Todorovića, prije početka vjerskog obreda, bili su postrojeni pripadnici počasnog voda MUP-a Republike Srpske.
Prethodno je danas u Banskom dvoru u Banjaluci održana komemoracija na kojoj su se zvaničnici Republike Srpske oprostili od Todorvića.
Prije komemoracije većina prisutnih upisala se u knjigu žalosti koja je otvorena takođe u Banskom dvoru.
Poslanik SP-a u Narodnoj skupštini Republike Srpske Srđan Todorović, njegova supruga Biljana i kćerka Ana poginuli su u subotu, 19. aprila, u saobraćajnoj nesreći na auto-putu "9. januar" u mjestu Puraći kod Prnjavora.
U ovoj saobraćajnoj nesreći povrijeđeno je i dvoje djece koja su hospitalizovana na Univerzitetskom kliničkom centru Republike Srpske i nisu vitalno ugrožena.
Srđan Todorović rođen je 1980. godine u Doboju, a po zanimanju je bio diplomirani ekonomista.
Tokom karijere je obavljao dužnosti potpredsjednika SP-a, predsjednika Gradskog odbora stranke u Doboju, te direktora Fonda za zaštitu životne sredine i energetsku efikasnost Republike Srpske.
Cijene proizvoda i usluga koje se koriste za ličnu potrošnju u Srpskoj, u martu ove godine su, u odnosu na prethodni mjesec, u prosjeku bile više za 0,1 odsto.
U odnosu na isti mjesec prethodne godine, cijene su u prosjeku bile više za 3,3 odsto.
Od 12 glavnih odjeljaka proizvoda i usluga, više cijene na godišnjem nivou zabilježene su u osam, niže cijene u dva, dok su u dva odjeljka cijene ostale na istom nivou, saopšteno je iz Republičkog zavoda za statistiku.
Najveći godišnji rast cijena u martu ove godine zabilježen je u odjeljku Zdravstvo za 8,7 odsto, zbog viših cijena u grupi Medicinske usluge od 37,9 odsto. Inflacija u odjeljku Hrana i bezalkoholna pića iznosila je 7 odsto, zbog poskupljenja u grupama Bezalkoholna pića od 34,7 odsto i Ulja i masnoće od 15,2 odsto. Slijedi porast cijena u odjeljku Restorani i hoteli od 6,9 odsto, zbog povećanja cijena u grupi Hrana i piće u ugostiteljskim objektima od 8 osto.
U odjeljku Alkoholna pića i duvan zabilježen je rast cijena od 4,3 odsto, usljed poskupljenja vina za 5,9 odsto. Cijene ostalih proizvoda i usluge povećane su za 2,8 odsto, zbog poskupljenja usluga lične higijene od 11 odsto. Veterinarske i druge usluge vezane za kućne ljubimce poskupile su za 11,5 odsto.
U odjeljcima Namještaj i pokućstvo i Komunikacije cijene su ostale na istom nivou.
Niže cijene na godišnjem nivou, u martu 2025. godine, zabilježene su u odjeljku Odjeća i obuća za 5,4 odsto, usljed sezonskih sniženja konfekcije i obuće tokom godine i u odjeljku Prevoz za 3 odsto, zbog smanjenja cijena u grupi Goriva i maziva od 7,6 odsto.
Posljednji preživjeli zatočenici ustaškog koncentracionog logora Jasenovac počeli su proboj 22. aprila 1945, prije 80 godina kako bi se spasili iz te "fabrike smrti", najveće na jugoistoku Evrope.
U proboj je iz logora tog 22. aprila 1945. godine, krenulo oko 600 od 1.073 koliko je tada preostalo logoraša u logoru Ciglana u Jasenovcu.
Tog dana, ili prethodne večeri, pošto je postalo nesumnjivo da ih očekuje neizbježna smrt, jedan broj logoraša se odlučuje na proboj. Od 600 koliko je krenulo u proboj, preživjelo ih je najviše 169.
Istog dana u bijeg su krenuli i zatočenici drugog dijela logora, Kožare. Od njih 147 koliko je krenulo u proboj, samo je 11 preživjelo.
Proljeća 1945. marta i aprila, sporovođena je sistematska likvidacija logora. Saveznička avijacija bombardovala je logorski kompleks u više navrata, i pojedini objekati su uništeni.
Uprava, na čijem čelu se nalazio Vjekoslav Maks Luburić, zapovjednik tzv. ustaške obrane, naredila je zatim da se pobiju svi zatočenici, a logor minira, kako bi bili uklonjeni tragovi sistematskog zločina.
Likvidarni su zatočenici, uništavana arhivska građa, sva dokumetacija, objekti, sve ono što bi moglo biti svedočanstvo, pokazatelj, dokaz, šta se na prostoru koncentracionog logora događalo.
Dok je jedan broj ustaškog osoblja minirao objekte, drugi su palili barake i dokumetaciju, ostali su ubijali zatočenike, da ne bi bilo živih svjedoka.
Oni koji su posljednjem periodu pristizali u logor nisu ni uvođeni nego su odmah po prispijeću ubijani, uglavnom na Savi.
Hrvatski ustaški logor Jasenovac, nerijetko je nazivan i "balkanski Aušvic". Bio je to sabirni, radni, kažnjenički i zarobljenički logor.
"Radni logor Jasenovac", kako ga naziva hrvatska državna administracija, bio je stratište za Srbe, Rome i Jevreje, svih uzrasta, polova, životne dobi, socijalnih, obrazovnih i drugih profila, kao i za antifašiste, pomagače i simpatizere Srba, Roma i Jevreja.
Sistem logora Jasenovac bio je zloglasan po varvarskim metodama i velikom broju žrtava.
Jasenovačka fabrika smrti radila je od avgusta 1941. do aprila 1945. punih 1.337 dana. Tu su sistematski odvođeni civili, neželjeno stanovništvo, prečesto sasvim mirni građani koji nikakve veze ni sa politikom ni sa ustanicima nisu imali, ali su pripadali, po ustaškim nazorima, etničkim grupama koje je trebalo odstraniti.
Profesor Gideon Grajf, istoričar specijalizovan za Holokaust i autor izuzetno značajne monografije "Jasenovac - Aušvic Balkana - Ustaška imperija okrutnosti", navodi da je Jasenovac bio "daleko brutalniji od Aušvica".
U procesu "pročišćenja hrvatske nacije", srpska djeca su ubijana, zajedno sa odraslima.
Tokom četiri godine, između aprila 1941. i maja 1945. godine, u ustaškoj NDH ubijeno je 73.316 mališana. Tokom Drugog svjetskog rata, jedino mjesto u cijeloj Evropi u kojem su postojali specijalni logori za djecu bila je Hrvatska.
Samo od decembra 1941. do aprila 1942. godine ustaše su ubile 19.544 dječaka i djevojčice srpske nacionalnosti, a njihovi identiteti utvrđivani su kasnije.
Ubijani su, prema svjedočenjima, na najstrašnije načine i umirali su, takođe, više nego odrasli, od bolesti, izgladnjelosti, žeđi i smrzavanja.
Mnoga djeca ubijena su u Jasenovcu i sredinom septembra 1942. godine. Tijela djece dovožena su sa 15 zaprežnih kola u ciglanu i spaljivana. Slična sudbina zadesila je i 300 djece koja su pogubljena u Gradini u oktobru iste godine.
Ogroman broj djece, oko 12.000, spasen je od ustaškog pogroma zahvaljujući Diani Budisavljević i desetinama plemenitih ljudi koji su joj pomogli.
Broj žrtava u koncentracionom logoru Jasenovac nikada nije tačno utvrđen.
Logorska arhiva je dva puta uništavana - početkom 1943. i u aprilu 1945. godine.
Zemaljska komisija Hrvatske, osnovana 1945. godine, konstatovala je u izvještaju Međunarodnom vojnom sudu u Nirnbergu da je broj žrtava između 500.000 i 700.000.
Njemački generali iz Drugog svjetskog rata davali su veoma različite podatke o broju ubijenih Srba u NDH, ali zajedničko im je to da svi pominju stotine hiljada stradalih.
Aleksander Ler je još 1943. godine govorio o 400.000 ubijenih Srba, Lotar Renduli, njemački general-pukovnik, navodi da je ubijeno oko "500.000 pravoslavaca", general Herman Nojbaher pominje "više od 750.000 ubijenih", a SS general Ernst Fik - 600.000.
Nakon Drugog svjetskog rata, u namjeri da izjednače žrtve i zasluge za oslobođenje zemlje, komunističke vlasti činile su sve da se Jasenovac pominje što manje.
O najvećem stratištu u NDH nisu snimani filmovi niti rađeni serijali, a lider komunista Josip Broz Tito nikada nije otišao u Jasenovac.
